مهارت های هنری و نوشتاری کودک بیانگر چه رازهایی است؟
- 2021/06/29
- محمود رنجبرمحمود رنجبر
کودکی را تصور کنید که با لبخندی بر لب پشت میز نشسته و کارهای هنری انجام می‌دهد.
او به مربی خود نگاه می‌کند و می‌گوید:
«ببین ! خط‌هایی که کشیدم شبیه کوه شدن!»
همینطور که او ماژیک خود را با حرکاتی زیگزاگ روی کاغذ می‌کشد، واضح است که دوست دارد احتمالات مربوط به شکل‌های ایجاد شده توسط این خطوط را بررسی کند.
از جنبه‌های مختلفی می‌توان ادعا کرد که هنر، اولین زبان کودکانی است که در شرف یادگیری خواندن و نوشتن هستند.
بچه‌ها معمولا قبل از اینکه بخوانند یا بنویسند، نقاشی می‌کنند.
ممکن است آنها از خطوطی نامفهوم برای نمایش چیز خاصی استفاده کنند.
اما ارتباط این عمل با نگارش کاملا شفاف است.
برای ارتقای مهارت های هنری کودکتان ، ارتباط برقرار کنید
چطور می‌توانیم به کودکان کمک کنیم تا بین هنر و توانایی نوشتن ارتباط برقرار کنند؟
یکی از روش‌ها این است که «واژه‌های هنری» را به او آموزش دهید.
این روشی فوق‌العاده برای ارتقای دایره‌ی لغات کودک و آموزش پایه‌های هنر به کودک است؛
رنگها (نام رنگها، روشن و تیره)٬
شکل‌ها (دایره، مربع، مثلث، صاف، بزرگ، کوچک، پهن)٬
بافت (زبر، پرزدار، نرم، سفت، موج‌دار)٬
خط (بلند، کوتاه، خمیده، کلفت، نازک، مارپیچ، اریب) و
فضا (جلو، عقب، دور، نزدیک). همانطور که احتمالا توجه کرده‌اید،
این واژه‌ها برای ریاضیات و علوم نیز اهمیت دارند.
روی فرآیند تمرکز کنید
همه‌ی ما این جمله را شنیده‌ایم که درباره‌ی مهارت های هنری میگویند:
«فرآیند مهم است، نه محصول نهایی».
به عنوان معلم، می‌دانیم که کودکان چطور نحوه‌ی تفکر و حل مسئله را با بازی با زبان و ابزارهای هنری می‌آموزند.
به نظر می‌رسد کودک با ابزارها و موادی که دور و برش قرار گرفته بیشتر در حال بازیگوشی است تا خلق اثر هنری، اما در واقع در حال پیدا کردن سبک خاص خودش است.
هیچ دو پروژه‌ای شبیه به یکدیگر نیستند.
آیا این امر شبیه به نوشتن متن نیست؟
ممکن است گروهی از نویسندگان به موضوع یا موقعیت واحدی نگاه کنند اما به طرق مختلفی راجع به آن بنویسند.
بهتر این است که مدل‌ها و انتظارات برای رسیدن به یک محصول نهایی شسته‌رفته و درجه یک را کنار گذاشت.
هنر و سبک نگارش کودکان همیشه منحصربه‌فرد و کاملاً مختص خودشان است.
به چشم یک هنرمند به مهارت های هنری کودک نگاه کنید
هنر نوعی دیدگاه به افراد می‌دهد.
دیدگاهی که از چشم یک هنرمند به دنیا نگاه می‌کند و به کودکان برای خلق آثار هنری و داستانی الهام می‌بخشد.
نگاه کردن به دنیای اطرف به این سبک به معنی داشتن نگاهی متفاوت است.
- هنر یعنی دیدنِ
- شکل‌ها در ابرها
- رنگین‌کمان‌ها در قطرات باران
- سایه‌های روی چمن
- بافت‌های درختان
- خطوط ساختمان‌ها
- اشکال در تاریکی
- زیبایی در اشیای روزمره
- فاصله‌ی نزدیک حتی زمانی که به دوردست‌ها خیره شده‌ای
به چشم یک هنرمند به مهارت های هنری کودک نگاه کنید
هنر نوعی دیدگاه به افراد می‌دهد.
دیدگاهی که از چشم یک هنرمند به دنیا نگاه می‌کند و به کودکان برای خلق آثار هنری و داستانی الهام می‌بخشد.
نگاه کردن به دنیای اطرف به این سبک به معنی داشتن نگاهی متفاوت است.
- هنر یعنی دیدنِ
- شکل‌ها در ابرها
- رنگین‌کمان‌ها در قطرات باران
- سایه‌های روی چمن
- بافت‌های درختان
- خطوط ساختمان‌ها
- اشکال در تاریکی
- زیبایی در اشیای روزمره
- فاصله‌ی نزدیک حتی زمانی که به دوردست‌ها خیره شده‌ای
مهارت های هنری چگونه موجب تقویت قدرت نوشتاری میشود؟
زمانی که کودکان از دید یک هنرمند به موضوع نگاه می‌کنند و نقاشی می‌کشند، واژه‌ها و توصیفات نیز به طور طبیعی در جریان می‌افتند.
بعضی اوقات، سؤال‌های پایان باز به تقویت قدرت بیان شفاهی یا کتبی کودکان کمک می‌کنند.
در یکی از کلاس‌های کودکان پیش‌دبستانی، وقتی آنها از پنجره رنگین‌کمان را دیدند، محو تماشای آن شدند.
بعد از نقاشی آزادانه‌ای که با آبرنگ و رنگ خوراکی روی کاغذ داشتند، شروع به صحبت راجع به رنگین‌کمان‌های یکدیگر کردند.
وقتی از آنها پرسیدیم که «فکر می‌کنید رنگین‌کمون از چی درست شده؟»
کودکان حرف‌های جالبی برای گفتن داشتند:
- رنگین‌کمون‌ها توی قطر‌ها هستن چون از آسمون با بارون اومدن پایین.
- گیاها رنگین‌کمون رو ساختن. رنگ گل‌ها آب می‌شه می‌ره توی زمین و بعد با قطره‌ها برمی‌گرده تو آسمون!
- قطره‌های بارون همون رنگین‌کمونن که افتادن روی زمین.
- اگه می‌خوای قطره‌های رنگین‌کمون رو ببینی باید خیلی بری نزدیک چون پری‌های رنگ اونا رو درست می‌کنند و خیلی کوچولو هستن!
ابزار احساسات به وسیله مهارت های هنری
همه‌ی ما اهمیت هنر برای بروز احساسات کودکان را می‌دانیم.
یک تکه گِل یا یک قلم و بوم نقاشی به کودک این اجازه را می‌دهد تا لذت و خوشحالی را ابراز یا اینکه روی احساساتی مانند غم، ترس یا خشم کار کند.
کودکان درونیات خود را از طریق فعالیت‌های هنری خود بیان می‌کنند.
کوبیدن گِل یا ضربه زدن با قلم روی کاغذ می‌تواند برای کودکی که روز سختی را پشت سر گذاشته، حرکت‌های مناسب و معقولی باشد.
زمانی که هنر در قالب یک پروژه خیلی دقیق برنامه‌ریزی نشده باشد، کودک می‌تواند به طور آزادانه و با استفاده از ابزارهای مختلف، خودش را بروز دهد.
بوم نقاشی می‌تواند محل بسیار مناسبی برای این کار باشد.
با تنوع بخشیدن به نوع رنگها، ابزارهای نقاشی، کاغذها یا سایر پس‌زمینه‌ها، هنری با پایان باز برای کودکان فراهم می‌کنید که می‌توانند آزادانه خود را بروز دهند.
همچنین می‌توانید یک آینه‌ی نشکن را نیز در نزدیکی محل نشستن کودکان قرار دهید تا خودشان و طرز احساسات‌شان را ببینند.
نتیجه می‌تواند بسیار شگرف باشد.
خط‌خطی کردن موجب یادگیری میشود
شما نقاشی کردن و نوشتن را چطور یاد گرفتید؟ اکثر ما از مرحله‌ی خط‌خطی کردن کار را شروع کردیم.
در حالت ایده‌آل، شما را تشویق کردند تا احساس در دست گرفتن مداد شمعی یا مداد و کشیدن آن روی کاغذ را تجربه کنید و همان ابتدا از شما نخواستند که چیزی را بکشید که زیبا یا حتی قابل شناسایی باشد.
جالب است که هنر و نگارش، هر دو از همین مرحله آغاز می‌شوند.
پس چرا زمانی که کودک شروع به یادگیری نوشتن می‌کند، به جای اینکه به راحتی خود را ابراز کند، گرفتار درست و دقیق کشیدن حروف میشود؟
با توجه به پیشرفت کتاب‌های آموزشی، امروزه می‌بینیم که از همان ابتدا از کودک خواسته میشود که حروف را خیلی دقیق و بین دو خط و با ترتیبی مشخص بنویسد.
هم در هنر و هم در نگارش، خط‌خطی کردن نوعی از بیان احساسات و افکار است.
بهتر است خط‌خطی کردن را به عنوان شکلی از هنر و ابزاری برای نگارش بیشتر مورد توجه قرار دهیم.
بحث کردن راجع به اثر هنری کودک موجب تقویت مهارت های هنری میشود
وقتی کسی تیپ یا مدل موی شما را قضاوت کند، چه احساسی خواهید داشت؟
آیا حس می‌کنید که طرف مقابل در حال معطوف کرده سلیقه‌ی شخصی خود روی سبک شماست؟
کودکان نیز زمانی که راجع به اثر هنری‌شان صحبت می‌کنیم، همان احساس را خواهند داشت.
زمانی که برای کودک توضیح می‌دهیم چه چیزهایی را در نقاشی آنها می‌بینیم و
چه جنبه‌هایی از آن را دوست داریم، در حال تحمیل کردن سلیقه و نظر شخصی خود به چیزی هستیم که شاید از نظر کودک و آنچه او تصور می‌کند خیلی متفاوت باشد.
هنر گویاست و به بحث و توضیح بیشتر نیازی ندارد.
اما مسلما به عنوان معلم، ما دوست داریم کودکان را دعوت کنیم تا راجع به اثر هنری خود صحبت کنند.
این چند نکته را در زمینه مهارت های هنری به یاد داشته باشید:
- اگر می‌خواهید کودک را تشویق کنید که از هنر برای ابراز وجود خود استفاده کند از گفتن این دسته از حرفها خودداری کنید:
تعریف و تمجید (خیلی خوشگله!)، قضاوت (نقاشیت رو واقعا خیلی دوست دارم)، اصلاحات (قشنگن ولی یادت باشه که سگ چهار تا پا داره) و سوال (چی کشیدی؟). - امن‌ترین روش برای واکنش نشان دادن به اثر هنری کودک این است که بلافاصله واکنش نشان ندهید.
با لبخند زدن و تکان دادن سر می‌توانید این فرصت را به کودک بدهید تا کمی فکر کند و چیزی را که می‌خواهد راجع به اثرش بگوید، بیان کند.
گاهی در این وقفه‌ی معنادار، چیزی به ذهن کودک می‌رسد که دوست دارد با شما در میان بگذارد. - بعضی اوقات، تمام چیزی که باید گفته شود فقط یک تشکر ساده است:
ممنونم.
قدرت این کلمه معجزه‌آساست. در این بافت می‌توان به کودک گفت :
«ممنون که نقاشی کشیدی و بهم نشون دادی، ممنون که انقدر تلاش کردی».
این نوع برخورد عاری از هر نوع تمجید یا قضاوت است و صرفا از تلاش‌های هنری کودک تشکر و قدردانی میشود. - یکی از رویکردهای موثر، روش توصیفی و غیرقضاوتی است؛
یعنی آنچه را روی کاغذ می‌بینید بدون تمجید یا قضاوت توصیف کنید.
برای مثال: «از چند تا رنگ استفاده کردی، که بعضی‌هاشون با هم قاطی شدن و رنگ جدیدی درست کردن.
خط‌هایی که پایین صفحه کشیدی صافن و خط‌های بالایی قوس دارن».
این رفتار فرصتی را برای کودک فراهم می‌کند تا توضیح بیشتری راجع به عناصر نقاشی خود به شما ارائه دهد.
به اشتراک گذاری کار هنرمندان
استفاده از آثار هنرمندان بزرگ در گذشته سخت بود زیرا نمی‌شد به راحتی به آنها دسترسی داشت.
اما با ظهور اینترنت، همه چیز تغییر کرده است. آیا تا به حال قسمت جستجوی تصاویر در گوگل را دیده‌اید؟
این قسمت دسترسی سریعی را به تقریبا هر تصویری که بخواهید فراهم می‌کند، حتی تصاویر آثار مشهورترین هنرمندان معاصر.
فقط کافی است به آدرس google.com بروید و نام آن هنرمندی را که مدنظر دارید وارد کنید.
بلافاصله عکس‌هایی کوچک از آثار او را خواهید دید و با کلیک روی هر کدام می‌توانید به نسخه‌ی بزرگ‌تر و قابل چاپ دسترسی پیدا کنید.
حالا، آثار هنرمندان در اختیار شماست.
چرا باید از آثار هنرمندان بزرگ استفاده کرد؟
معمولا صحبت کردن راجع به آثار دیگران و بیان احساسات آن نسبت به توصیف آثار خود، برای کودک آسانتر است.
زمانی که کودک را دعوت می‌کنید تا از نگاه یک هنرمند به آثار هنری نگاه کند، این فرصت را به کودک می‌دهید تا آنچه که هنرمند قصد بیان آن داشته را ببیند و حس کند.
البته این همان چیزی است که دوست داریم کودکان در مورد آثار خودشان انجام دهند.
صحبت کردن راجع به اینکه هنرمند به چیزی فکر می‌کرده و چه احساسی داشته، زمینه را برای این فراهم می‌کند تا کودک راجع به کارهای خود نیز صحبت کند.
از هنر برای تقویت قدرت نوشتاری کودک استفاده کنید.
برای تقویت مهارت های هنری ، تصاویر مربوط به آثار چندین هنرمند را به کودک نشان دهید .
برای کودک توضیح دهید که هر هنرمندی دارای سبک خاصی است.
کودک را دعوت کنید اثر هنری را بررسی کرده و راجع به آنچه می‌بیند توضیح دهد.
کودکان وقتی ببینند بعضی از آثار هنرمندان شبیه به نقاشی‌های خود آنهاست، شگفت‌زده خواهند شد.
وقتی نقاشی‌های Pollack را به کودکان حاضر در یکی از کلاس‌ها نشان دادند، کودکان معتقد بودند که این نقاشی‌ها شبیه به حصیر زیر بوم نقاشی است!!
همینکه کودکان بفهمند نقاش‌ها همیشه عناصری قابل تشخیص را نمی‌کشند، استرس آنها برای کشیدن بی‌نقص عناصر کم میشود.
در یکی از مهدهای کودک، وقتی یکی از بچه‌ها دیگری را به خاطر خط‌خطی کردن سرزنش می‌کرد، آن کودک گفت: «این سبک منه!»
بعد از اینکه آثار هنرمندان را به کودک نشان دادید، ابزارها و مواد نقاشی را برای آنها فراهم کنید تا هنر انتزاعی خود را آغاز کنند.
ممکن است کودک رنگ را روی کاغذی بزرگ پخش کند و بخواهد از Jackson Pollack تقلید نماید.
کودکان ممکن است از خطوط و شکل‌های رنگی برای شبیه‌سازی سبک Mondrian استفاده کند.
همینکه نقاشی تمام میشود، از آنها بخواهید تا اثر خود را نگاه کنند و عنوانی را برای آن پیشنهاد دهند.
کارت‌هایی را در اختیار آنها قرار دهید تا عنوان هر نقاشی را روی آن بنویسند یا اینکه آن را برای شما دیکته کنند تا شما بنویسید.
برای تقویت مهارت های هنری ، تصاویر مربوط به آثار چندین هنرمند را به کودک نشان دهید .
برای کودک توضیح دهید که هر هنرمندی دارای سبک خاصی است.
کودک را دعوت کنید اثر هنری را بررسی کرده و راجع به آنچه می‌بیند توضیح دهد.
کودکان وقتی ببینند بعضی از آثار هنرمندان شبیه به نقاشی‌های خود آنهاست، شگفت‌زده خواهند شد.
وقتی نقاشی‌های Pollack را به کودکان حاضر در یکی از کلاس‌ها نشان دادند، کودکان معتقد بودند که این نقاشی‌ها شبیه به حصیر زیر بوم نقاشی است!!
همینکه کودکان بفهمند نقاش‌ها همیشه عناصری قابل تشخیص را نمی‌کشند، استرس آنها برای کشیدن بی‌نقص عناصر کم میشود.
در یکی از مهدهای کودک، وقتی یکی از بچه‌ها دیگری را به خاطر خط‌خطی کردن سرزنش می‌کرد، آن کودک گفت: «این سبک منه!»
بعد از اینکه آثار هنرمندان را به کودک نشان دادید، ابزارها و مواد نقاشی را برای آنها فراهم کنید تا هنر انتزاعی خود را آغاز کنند.
ممکن است کودک رنگ را روی کاغذی بزرگ پخش کند و بخواهد از Jackson Pollack تقلید نماید.
کودکان ممکن است از خطوط و شکل‌های رنگی برای شبیه‌سازی سبک Mondrian استفاده کند.
همینکه نقاشی تمام میشود، از آنها بخواهید تا اثر خود را نگاه کنند و عنوانی را برای آن پیشنهاد دهند.
کارت‌هایی را در اختیار آنها قرار دهید تا عنوان هر نقاشی را روی آن بنویسند یا اینکه آن را برای شما دیکته کنند تا شما بنویسید.
ساخت گالری هنری در پیاده‌رو
خانواده‌ها از دیدن نقاشی‌های کودکان خود و به ویژه از نوشته‌های آنها بسیار لذت می‌برند.
مربیان مهد بهتر است تدبیری بیاندیشند تا هنگامی که هوا مناسب است، آثار کودکان را در فضای باز و پیاده‌رو در معرض نمایش بگذارند.
بهتر است از کودکان در فرآیند آماده‌سازی و نصب آثار نیز کمک گرفته شود.
می‌توان یک پارچه‌ی طویل را در طول دیوار نصب کرد و از کودکان خواست که نقاشی‌های خود را با صورت‌های رنگی روی آن بچسبانند.
بهتر است نام کودکان نیز روی هر اثر الصاق شود تا راحت‌تر بتوان آنها را شناسایی کرد.
از اقدامات جالب دیگر در همین راستا این است که از کودکان خواسته شود تا کارت‌های دعوت درست کنند و با ذکر زمان و مکان برگزاری این رویداد از خانواده‌ی خود برای حضور در آن دعوت کنند.
همچنین کودکان می‌توانند در آماده‌سازی مواد غذایی برای پذیرایی از بازدیدکنندگان هم کمک کنند.
فیلمبرداری و عکسبرداری از این مراسم می‌تواند خاطره‌ی این رخداد لذت‌بخش را برای همیشه ثبت کند.
ساختن مجموعه‌ای از آثار برای پیشرفت مهارت های هنری
مربی‌های کلاس می‌توانند آثار هنری کودکان را به عنوان مجموعه‌ی هنری جمع‌آوری کنند.
تمامی دیکته‌ها، نوشته‌ها یا کلماتی که کودک در آثارش استفاده کرده باید ذخیره شود.
وقتی کودک آثار خود را مرور کند متوجه روند رشدی خود هم از لحاظ هنری و هم از نظر زبانی خواهد شد.
در مورد جمع‌آوری آثار نیز بهتر است از خود کودک سوال پرسیده شود.
مرور این آثار باید در بازه‌های زمانی مشخصی و به صورت مرتب انجام بگیرد.
می‌توان از آنها خواست تا آثارشان را از قدیمی تا جدید مرتب کنند.
بدین ترتیب، پیشرفتی که مهارت های هنری و زبانی بدست آورده‌اند را به وضوح خواهند دید.
در دسترس بودن گِل، رنگ و کاغذ باعث میشود کودکان سوژه‌ی خوبی برای خلق آثار هنری و ابراز وجود خود داشته باشند.
بازی با رنگها و ضربه زدن به گل، نوعی خروجی برای احساسات هستند و بهترین زمینه را برای خلق ایده‌های جدید فراهم می‌کنند.
همانطور که جرج برنارد شاو می‌گوید:
«ما از آینه برای دیدن چهره‌ی خود استفاده می‌کنیم و از هنر برای دیدن روح خود».
بیشتر بخوانید : روانشناسی شخصیت با استفاده از رنگها
بیشتر بخوانید : تاثیرات مثبت هنر بر رشد کودکان
بیشتر بخوانید : رمزگشایی رازهای نقاشی کودکان